Streszczenie
COVID-19 jest chorobą epidemiczną, spowodowaną pojawieniem się w grudniu 2019 r. nowego koronawirusa SARS-CoV-2. Jest to siódmy znany koronawirus, mający pojedynczą nić o dodatniej polaryzacji ssRNA(+). Według WHO symptomy COVID-19 obejmują przede wszystkim: gorączkę, suchy kaszel, ból głowy, utratę węchu, smaku, ból oczu, światłowstręt, a także mniej powszechne objawy, jak drażliwość, zaburzenia snu, ostra niewydolność nerek. Wirus może rozprzestrzeniać się nie tylko drogą kropelkową, ale również poprzez łzy (u chorych z tym objawem wyizolowano cząstki wirusa z łez).
Należy podkreślić, jak ważne są dokładny wywiad z pacjentem, badanie fizykalne oraz zlecenie podstawowych badań, ponieważ najwięcej przypadków COVID-19 jest wykrywanych właśnie ze względu na objawy, które są nietypowe i „dziwne”.
Słowa kluczowe: wirus, objawy choroby, gorączka, zapalenie spojówek, śródbłonek naczyń
Abstract
COVID-19 is an epidemic disease caused by the emergence of a new coronavirus called SARS-CoV-2 in December 2019. It is the seventh known coronavirus, with a positive-sense single-stranded RNA (+ssRNA). According to the WHO, the symptoms of COVID-19 include mainly: fever, dry cough, headaches, loss of smell and taste, eye pain, photophobia and irritability, sleep disorders, acute renal failure.
The virus can spread not only through droplets, but also through tears (virus particles have been isola-ted from the tears in patients with this symptom).
It should be emphasized how important it is to have an accurate patient history, perform physical examination and order basic tests, because most COVID-19 cases are detected precisely because of symptoms that are atypical and „strange”.
Keywords: virus, disease symptoms, fever, conjun-ctivitis, vascular endothelium
COVID-19 to choroba epidemiczna, spowodowana pojawieniem się w grudniu 2019 w prowincji Hubei (wschodnia część Chin) nowego koronawirusa, nazwanego SARS-CoV-2. Jest on siódmym znanym koronawirusem, ma pojedynczą nić o dodatniej polaryzacji ssRNA(+). Wykonano ok. 75 pełnych analiz genomu izolatów wirusa. Genom SARS-CoV-2 posiada 4 białka strukturalne, tj. białko fuzyjne (S), białko płaszcza (E), białko błonowe (M), białko nukleokapsydu (N), które uczestniczy w replikacji wirusa [1].
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) symptomy COVID-19 obejmują przede wszystkim: gorączkę, suchy kaszel (tzw. kaszel koronawirusowy), zmęczenie, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, przekrwienie błony śluzowej nosa, utratę węchu i smaku, ból gardła oraz biegunkę. WHO wymienia również mniej powszechne objawy COVID-19, do których należą [2]:
- drażliwość,
- dezorientacja,
- zmniejszona świadomość,
- niepokój,
- stany depresyjne,
- zaburzenia snu,
- poważniejsze i rzadsze powikłania neurologiczne, takie jak udary, zapalenie mózgu, majaczenie i uszkodzenia nerwów,
- wysypka skórna,
- przebarwienia palców u rąk i stóp,
- uporczywa czkawka,
- ostra niewydolność nerek,
- czerwone lub fioletowe plamy na plecach przypominające odmrożenia.
Różnorodność objawów jest zastanawiająca. Naukowcy zaangażowani w walkę z koronawirusem na podstawie analiz przypadków dowiadują się coraz więcej na temat oddziaływania wirusa na ludzki organizm. Początkowo wydawało się, że koronawirus SARS-CoV-2 atakuje drogi oddechowe, coraz więcej badań pokazuje jednak, że nie pozostaje on bez wpływu na inne narządy i układy.
Wirus może rozprzestrzeniać się nie tylko drogą kropelkową, ale również poprzez łzy (u chorych, u których występowało łzawienie oczu, wyizolowano cząstki wirusa z łez) [3].
Jeśli chodzi o narząd wzroku, najważniejszym i najczęstszym, ale nie jedynym objawem COVID-19 jest ból oczu. Z najnowszych badań wynika, że aż 83% chorych odczuwa objawy okulistyczne w trakcie dwóch tygodni od momentu wystąpienia innych symptomów COVID-19. U 80% osób doświadczających kłopotów z oczami zaburzenia te trwały krócej niż dwa tygodnie, objawy związane z narządem wzroku najczęściej pojawiają się w środkowej fazie trwania infekcji. Badania dotyczące wpływu koronawirusa na narząd wzroku i objawy okulistyczne podczas COVID-19 przeprowadzili naukowcy z Anglia Ruskin University (ARU), a jego wyniki opisano na łamach „BMJ Open Ophthalmology”[4].
Jeśli chodzi o inne objawy, odnotowano również: światłowstręt (jednak wzrost liczby przypadków w porównaniu ze stanem sprzed choroby był niewielki), zapalenie spojówek – przeważnie o charakterze grudkowym, chemozę spojówki gałkowej, łzawienie oczu, a także podwyższone ryzyko zakrzepowo-zatorowe – co skłoniło klinicystów do stosowania odpowiednich leków zapobiegających takim powikłaniom u pacjentów z objawami.
Eksperci z Centrum Widzenia i Banku Tkanek Ocznych w Eversight w stanie Ohio przebadali zwłoki osób zmarłych na COVID-19 i dokonali odkrycia. Koronawirus znajdował się przede wszystkim na rogówce, w zewnętrznej warstwie gałki ocznej, ale znaleziono go również w spojówce oraz w ciele szklistym. Badania mogą być pomocne w przyszłym zapobieganiu zakażania koronawirusem w przypadku przeszczepienia rogówki od zmarłego dawcy [5].
Wirus SARS-CoV-2 wiąże się w komórkach gospodarza z receptorem dla angiotensyny 2. Receptory te są powszechne w wielu organach, a także w śródbłonku, zatem infekcja może odpowiadać za jego systemową dysfunkcję, co z kolei powoduje zaburzenia mikrokrążenia. Dodatkowo, u chorych z ciężkim przebiegiem COVID-19 donosi się o istnieniu burzy cytokinowej, co tłumaczyłoby komponentę zapalną powikłań narządowych [6].
Należy podkreślić, jak ważne są: dokładny wywiad z pacjentem, badanie fizykalne oraz zlecenie podstawowych badań, ponieważ najwięcej przypadków COVID-19 jest wykrywanych właśnie ze względu na objawy nietypowe.
Piśmiennictwo:
Esakandari H., Nabi-Afjadi M., Fakkari-Afjadi J. i wsp.: A comprehensive review of COVID-19 characteristics. Biol. Proced. Online 22: 19.
Grosso A., Calzada J., Randolph J., Sigler E.: Papillophlebitis: a closer look. Retina Today 2017: 32-38.
Insausti-García A., Reche-Sainz J.A., Ruiz-Arranz C. i wsp.: Papillophlebitis in a COVID-19 patient: Inflammation and hypercoagulable state [published online ahead of print, 2020 Jul]. Eur. J. Ophthalmol. 2020; 1120672120947591. doi: 10.1177/1120672120947591.
Pardhan S., Vaughan M., Zhang J. i wsp.: Sore eyes as the most significant ocular symptom experienced by people with COVID-19: a comparison between pre-COVID-19 and during COVID-19 states. BMJ Open Ophthalmol. 2020; 5 (1): e000632. doi: 10.1136/bmjophth-2020-000632.
Seah I., Agrawal R.: Can the coronavirus disease 2019 (COVID-19) affect the eyes? A Review of coronaviruses and ocular implications in humans and animals. Ocul. Immunol. Inflamm. 2020; 28(3): 391-395. doi: 10.1080/09273948.2020.1738501.
Wu P., Duan F., Luo C. i wsp.: Characteristics of ocular findings of patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19) in Hubei province, China. JAMA Ophthalmol. 2020; 138(5): 575-578.
Praca recenzowana
E-mail autorki: meggi.g@wp.pl
