Forms of vision correction and their application to specific patient groups
WSTĘP
Pisząc o wadach wzroku, zazwyczaj mamy na myśli wady refrakcyjne, czyli w uproszczeniu sytuacje, w których układ optyczny oka przy całkowicie rozluźnionej akomodacji nie ogniskuje prawidłowo na siatkówce obrazu obiektu znajdującego się w dali wzrokowej. Dzieje się tak z powodu nieodpowiedniej mocy łamiącej układu wzrokowego w stosunku do długości gałki ocznej. Bazując na tej definicji, można wyszczególnić trzy główne rodzaje wad wzroku: nadwzroczność, krótkowzroczność oraz astygmatyzm. Niemniej jednak często w kontekście wad wzroku mówimy również o prezbiopii, czyli utracie zdolności akomodacji wynikającej z procesu starzenia się, a także różnowzroczności, czyli różnicy w wadach wzroku między jednym a drugim okiem.
Formy korekcji wad wzroku
Metody (formy) korekcji wad wzroku można podzielić na trzy główne grupy:
- okulary korekcyjne,
- soczewki kontaktowe,
- chirurgia refrakcyjna.
Każda z wyżej wymienionych metod zarówno oferuje pewne możliwości, jak i ma ograniczenia, przez co może sprawdzać się odmiennie u poszczególnych grup pacjentów w zależności od ich wady wzroku, wieku oraz stylu życia.
Noworodki, niemowlęta i małe dzieci
Układ wzrokowy dziecka w momencie jego narodzin nie jest jeszcze rozwinięty na poziomie siatkówki, dróg wzrokowych ani kory wzrokowej. Ponadto w początkowym okresie życia dynamicznie postępuje proces emmetropizacji, dlatego też dla prawidłowego rozwoju widzenia kluczowe jest zapewnienie dziecku prawidłowych bodźców wzrokowych. Zagrożeniem dla tego procesu mogą okazać się wady wzroku, takie jak wysoka różnowzroczność > 3 dpt, wysoka nadwzroczność i krótkowzroczność > 6 dpt oraz znaczący astygmatyzm.
Przyczyną wystąpienia wysokiej różnowzroczności w tej grupie pacjentów może być afakia, spowodowana usunięciem jednostronnej zaćmy wrodzonej. W takiej sytuacji mamy zazwyczaj do czynienia z bardzo wysoką nadwzrocznością oraz różnowzrocznością (np. +18,00 dpt). Zastosowanie chirurgii w postaci wszczepienia sztucznej soczewki, ze względu na zwiększone ryzyko powikłań, szczególnie w pierwszych 6 miesiącach życia, jest często odkładane na późniejszy okres, a w tym okresie niezbędne jest zastosowanie korekcji optycznej. Preferowane w takich przypadkach jest wykorzystanie soczewki kontaktowej. Ponieważ leży ona bezpośrednio na powierzchni oka, daje odwzorowanie obrazu najbardziej zbliżone do naturalnego i nie wywołuje istotnej anizeikonii (w tym dynamicznej), która mogłaby negatywnie wpłynąć na rozwój widzenia obuocznego, doprowadzając do stanów adaptacyjnych takich jak niedowidzenie. Wadą tej metody jest konieczność nauczenia się manipulacji soczewką kontaktową przez rodziców, co może być dla nich dużym wyzwaniem. Do korekcji oczu afakijnych stosowane są soczewki sztywne gazoprzepuszczalne lub dedykowane miękkie soczewki kontaktowe, np. Silsoft z B+L. U nieco starszych dzieci możliwe jest zastosowanie seryjnie produkowanych soczewek, np. Biofinity XR, której zakres mocy sięga +15,00 dpt. W przypadku mniejszych różnowzroczności, choć wciąż wymagających korekcji (np. 4,00 dpt), możliwe jest użycie okularów. Rozwiązanie to może dobrze sprawdzić się u małego dziecka, jednocześnie będąc metodą łatwą w zastosowaniu.
W przypadku wysokich wad obustronnych, np. spowodowanych obustronną afakią, również możliwe jest zastosowanie okularów, choć pod względem optycznym soczewki kontaktowe stanowią lepsze rozwiązanie ze względu na bardziej naturalne odwzorowanie obrazu. Ponadto okulary mogą zostać przypadkowo ściągnięte przez dziecko lub ulec przekrzywieniu na niewykształconej jeszcze nasadzie nosa, decentrując środki optyczne. W ten sposób zgodnie z regułą Prentice’a może wytworzyć się wertykalny efekt pryzmatyczny, co wiąże się z ryzykiem zaburzeń widzenia obuocznego i z powstaniem stanów adaptacyjnych.
Dzieci i młodzież
Jest to grupa pacjentów z jednej strony bardzo aktywna fizycznie, z drugiej – spędzająca dużo czasu na nauce czy korzystaniu z urządzeń cyfrowych. Zwykle przepisuje się korekcję wad wzroku całkowitą lub w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym – z zachowaniem pewnego marginesu nadwzroczności. W tej grupie dobrze sprawdzają się zarówno okulary korekcyjne, jak i soczewki kontaktowe.
Podczas aktywności fizycznych, uprawiania sportów (szczególnie tych kontaktowych) klasyczne oprawy okularowe stanowią problem. Mogą zostać strącone, uszkodzone, a nawet być zagrożeniem dla narządu wzroku. Istnieje możliwość zastosowania specjalnych gogli lub opraw sportowych zapewniających bezpieczeństwo użytkownikowi. Dla niektórych młodych osób wadą tej formy korekcji może być nietypowy wygląd takich gogli/opraw, przez co mogą nie akceptować tego rozwiązania. U takich pacjentów można zastosować soczewki kontaktowe. Szczególnie polecane są soczewki jednodniowe ze względu na brak konieczności ich dezynfekcji, a tym samym prostotę w utrzymaniu higieny i niższe ryzyko wystąpienia powikłań. Wyzwaniem może być tutaj manipulacja soczewkami kontaktowymi przez dzieci lub ich rodziców, szczególnie gdy występuje mała szpara powiekowa i silny odruch zamykania powiek. Również wady wzroku wymagające dużych mocy dodatnich przy znaczącym astygmatyzmie mogą być problematyczne w skorygowaniu soczewkami jednodniowymi ze względu na mniejsze zakresy produkcyjne takich soczewek niż soczewek miesięcznych.
Pływanie, nurkowanie
Problem z widzeniem podczas pływania można rozwiązać za pomocą specjalnych pływackich gogli korekcyjnych. Wielu producentów oferuje opcję częściowej indywidualizacji danych gogli poprzez wybór mocy osobno dla prawej i lewej soczewki, co daje możliwość korekcji u pacjentów z różnowzrocznością. Wyzwaniem dla tej metody jest brak możliwości korekcji astygmatyzmu. Istnieją modele masek pływackich i nurkowych z opcją zainstalowania dodatkowej wkładki z soczewkami okularowymi, co zdecydowanie zwiększa możliwości korekcyjne, niemniej jednak wiąże się to z koniecznością zastosowania większej konstrukcji niż kompaktowe gogle pływackie.
U osób, dla których gogle korekcyjne mogą być kłopotliwe, rozwiązanie stanowią jednodniowe soczewki kontaktowe, które dobrze sprawdzają się u pływaków. Należy podkreślić, iż do pływania nie powinno się stosować soczewek miękkich wielokrotnego użytku ze względu na ryzyko zakażenia pierwotniakiem Acanthamoeba, wykazującym odporność na działanie płynów dezynfekujących. Dodatkowym minusem tego rozwiązania jest ryzyko wypłukania soczewki w przypadku nagłego dostania się wody do maski/gogli, a także utraty ostrego widzenia na skutek zachlapania wodą. Soczewkową formą korekcji odporną na tę wadę jest zastosowanie ortokorekcji, która dobrze sprawdza się u pacjentów trenujących sporty wodne. Ortokorekcja również ma swoje ograniczenia, co zostanie szerzej opisane w części dotyczącej spowalniania progresji krótkowzroczności.
Rosnąca krótkowzroczność
W ostatnich latach bardzo wiele uwagi poświęca się rosnącej krótkowzroczności wśród dzieci i młodzieży. Na chwilę obecną mamy do dyspozycji rozbudowany arsenał metod optycznych do walki z rosnącą krótkowzrocznością: okulary korekcyjne, miękkie soczewki kontaktowe oraz soczewki ortokorekcyjne. Wszystkie te rozwiązania łączy jedna koncepcja – wytworzenie dodatnich aberracji i uzyskanie dodatniego rozogniskowania światła na peryferyjnych częściach siatkówki. Skuteczność tych metod szacowana jest na 40–60% spowolnienia progresji krótkowzroczności.
Najmłodszym powszechnie dostępnym na rynku rozwiązaniem do hamowania progresji myopii są soczewki okularowe zawierające wyspy dodatniego rozproszenia, rozmieszczone wokół centrum soczewki. Prekursorem w tej metodzie są soczewki MiYOSMART firmy Hoya z wyspami dodatniego rozproszenia (D.I.M.S.), pozwalające na korekcję krótkowzroczności do -10 dpt oraz astygmatyzmu do 4 dpt. Zaletą tego rozwiązania jest jego prostota i bezinwazyjność, dzięki czemu świetnie sprawdza się u krótkowzrocznych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wadą zaś jest konieczność adaptacji do tego typu korekcji, dodatkowo u dzieci w pierwszych dniach mogą występować zawroty głowy. Warto nadmienić, iż obecnie również inni producenci stopniowo wprowadzają rozwiązania okularowe oparte na koncepcji dodatniego rozproszenia w części peryferyjnej.
Soczewki miękkie do kontroli progresji krótkowzroczności zawierają na powierzchni pierścienie o bardziej dodatniej mocy, które powinny lokować się wokół źrenicy (ryc. 1). Przykładowym produktem są tu dedykowane jednodniowe soczewki kontaktowe MiSIGHT firmy CooperVision. Soczewki te świetnie sprawdzają się u aktywnych dzieci, a ze względu na jednodniowy tryb wymiany ograniczają ryzyko wynikające z nieodpowiedniej higieny soczewek kontaktowych. Wadą tego konkretnego modelu jest zastosowanie w nim materiału hydrożelowego (stosunkowo niska tlenotransmisyjność – dk) oraz brak możliwości korekcji astygmatyzmu. Ponadto ze względu na dostępną jedynie jedną krzywiznę bazową i średnicę specjalista nie ma możliwości wpływu na dopasowanie soczewki, a tym samym położenie strefy hamującej w przypadku znaczącej jej decentracji. Miesięczne silikonowo-hydrożelowe soczewki Biofinity Multifocal typu D również mają właściwości spowalniające progresję krótkowzroczności, jednocześnie w wersji XR oferując korekcję astygmatyzmu. Należy pamiętać, że mimo udowodnionej skuteczności stosowanie soczewek Biofinity Multifocal jest tzw. działaniem off-label. Na rynku polskim dostępne są również soczewki miękkie indywidualizowane – przykładem może być tutaj soczewka RELAX-T firmy SwissLens, dzięki której można korygować astygmatyzm oraz samodzielnie określać parametry dopasowania soczewki. Oferowany przez tę soczewkę trzymiesięczny system wymiany wymusza potrzebę dokładnej pielęgnacji i dezynfekcji, która niestety może być bagatelizowana przez młodych użytkowników, szczególnie nastolatków.
Ryc. 1. Topografia (mapa tangencjalna) oka z soczewką kontaktową MiSight. Bardzo dobrze widoczne są pierścienie mocy dodatniej. Sama soczewka u tego pacjenta jest zdecentrowana ~0,7 mm w dół oraz do skroni
Ryc. 2. Topografia (mapa tangencjalna) rogówki u pacjenta stosującego ortokorekcję
Trzecim – najstarszym rozwiązaniem są soczewki ortokorekcyjne (Ortho-K). Zakładane są przez pacjenta na noc i wywierają ciśnienie hydrostatyczne na powierzchnię rogówki, zmniejszając (w sposób odwracalny) krzywiznę centralnej części rogówki. Jednocześnie zmianie ulega pericentralna część rogówki, tworząc wokół źrenicy pierścień o bardziej dodatniej mocy (ryc. 2). Największą zaletą stosowania soczewek Ortho-K jest brak konieczności noszenia korekcji optycznej w ciągu dnia, a także możliwość indywidualnego określenia parametrów dopasowania. Minusem jest konieczność spania w soczewkach, co wiąże się z większym ryzykiem powikłań, porównywalnym z noszeniem soczewek miękkich w trybie ciągłym. Tak jak w przypadku wszystkich rozwiązań są tu pewne ograniczenia, w tym wypadku jest to stosunkowo mała możliwość korekcji astygmatyzmu – jedynie rogówkowego, zwykle do ok. 1,00–1,50 dpt. Innym ograniczeniem jest maksymalna moc korekcji zależna od parametrów rogówki, zwykle -6,00 dpt, choć przy sprzyjających parametrach rogówki możliwa jest również większa korekcja.
Astygmatyzm, wysoki astygmatyzm
Korekcja astygmatyzmu okularami korekcyjnymi zarówno u dzieci, młodzieży, jak i u dorosłych niesie ze sobą wiele zalet i wad. Soczewki okularowe produkowane są w dużym zakresie korekcji cylindrycznej – przy korzystnej konfiguracji mocy sferycznej możliwe jest wykonanie okularów z cylindrem 7–8 dpt. Zaletą zastosowania korekcji okularowej jest stabilne utrzymanie osi cylindra, zaś wadą – obecność zniekształceń poza centralną częścią soczewki (szczególnie przy wysokich wadach), które mogą dawać wrażenie pływania obrazu oraz jego krzywienia się, co wymaga od pacjenta pewnego okresu adaptacji. Dlatego niezwykle ważne w tej metodzie jest dobranie odpowiednich, niezbyt dużych opraw okularowych o odpowiednio dużym kącie pantoskopowym. Konieczne może okazać się również stopniowe wprowadzanie korekcji astygmatyzmu, szczególnie u osób, które nigdy wcześniej nie nosiły okularów cylindrycznych.
Miękkie soczewki kontaktowe dobrze sprawdzają się przy korekcji regularnego astygmatyzmu. Dzięki nowoczesnym technologiom stabilizacji osi cylindra w soczewkach kontaktowych uzyskuje się wyraźne i stabilne widzenie u większości pacjentów z astygmatyzmem. Wyzwaniem dla tej metody stanowi astygmatyzm > 2,25 dpt, szczególnie o charakterze wewnętrznym i skośnych osiach, ze względu na możliwe problemy z uzyskaniem stabilnego widzenia. Seryjnie produkowane soczewki oferują zwykle korekcje cylindryczne do 2,25 dpt, a ciekawym wyjątkiem są soczewki B+L Ultra oraz ACUVUE® Oasys oferujące cylinder do 2,75 dpt. Powyżej tych wartości dostępne są soczewki produkowane na specjalne zamówienie lub indywidualizowane (np. Biofinity XR Toric, Swisslens Toris). U pacjentów z astygmatyzmem rogówkowym, zwłaszcza wysokim, świetnie sprawdzają się soczewki sztywne gazoprzepuszczalne. W tej metodzie stabilizacja osi cylindra odbywa się na zasadzie komplementarności kształtu przedniej powierzchni rogówki z tylną powierzchnią soczewki sztywnej, a resztkowy astygmatyzm korygowany jest na przedniej powierzchni soczewki. W tym miejscu warto podkreślić, że sztywne soczewki kontaktowe dzięki zastosowaniu nowoczesnych materiałów oraz ciągłej wymianie filmu łzowego pod soczewką zapewniają bardzo wysoki dostęp tlenu do rogówki (dk może wynosić nawet 200). Ponadto sztywne soczewki są najbezpieczniejszym rodzajem soczewek pod względem częstości wystąpienia zakażenia drobnoustrojami (microbial keratitis). Minusem stosowania soczewek sztywnych rogówkowych jest niski inicjalny komfort, który jednak wraz z biegiem czasu zdecydowanie się poprawia.
Niewątpliwą zaletą stosowania soczewek kontaktowych u pacjentów z astygmatyzmem jest brak zniekształceń w peryferyjnych częściach pola widzenia oraz szybka adaptacja, przez co od razu można zastosować pełną korekcję nawet wysokiego astygmatyzmu.
Nieregularności rogówki, stożek rogówki
Przy małych nieregularnościach rogówki i niezaawansowanych stożkach okulary korekcyjne zapewniają satysfakcjonującą ostrość wzroku. Dobór korekcji okularowej zazwyczaj powinien się opierać na badaniu subiektywnym, ponieważ ze względu na nieregularności urządzenia takie jak autorefraktometr mogą wskazywać bardzo rozbieżne wyniki pomiarów.
Przy większych nieregularnościach i bardziej zaawansowanych stożkach korekcja okularowa może okazać się niewystraczająca. W takich przypadkach rozwiązaniem jest zastosowanie soczewek kontaktowych dedykowanych dla stożków i nieregularnych rogówek. Można wyróżnić trzy główne typy takich soczewek: sztywne gazoprzepuszczalne rogówkowe, skleralne oraz hybrydowe. We wszystkich typach soczewek ich działanie opiera się na stworzeniu nad nieregularnościami rogówki swego rodzaju kopuły, tworzącej równą, regularną powierzchnię. Między soczewką a rogówką wytwarza się soczewka łzowa wypełniająca i korygująca nieregularności. Soczewki rogówkowe zazwyczaj są odbierane przez pacjentów jako mniej wygodne niż soczewki skleralne i hybrydowe. Ich zaletą natomiast jest łatwość manipulacji nimi i swobodna wymiana filmu łzowego pod soczewką. Soczewki hybrydowe i skleralne są trudniejsze w zakładaniu i zdejmowaniu ze względu na rozmiar i specyficzny sposób aplikacji, a wymiana filmu łzowego pod soczewką jest ograniczona.
W zaawansowanych stożkach zastosowanie soczewek kontaktowych może nie dawać satysfakcjonującej ostrości wzroku. Wtedy jedyną metodą może okazać się interwencja chirurgiczna – wszczepienie pierścieni śródrogówkowych, których zadaniem jest rozciągnięcie rogówki i w ten sposób wyrównanie jej powierzchni. Najbardziej radykalną i ostateczną metodą jest wykonanie przeszczepienia rogówki, które może okazać się jedyną możliwością działania np. przy zaawansowanych stożkach z licznymi centralnymi bliznami na rogówce uniemożliwiającymi widzenie.
Warto pamiętać, że zastosowanie jednej z form korekcji stożka nie wyklucza możliwości jednoczesnego zastosowania innej, np. połączenia soczewek kontaktowych i okularów w celu skorygowania resztkowego astygmatyzmu.
Młodzi prezbiopii
Młode aktywne osoby, wchodząc w wiek prezbiopijny, często doznają swego rodzaju szoku wywołanego pojawieniem się problemów z uzyskaniem ostrego widzenia z bliskiej odległości. Szczególnie zaskakujące jest to dla pacjentów, którzy nigdy wcześniej nie stosowali żadnej korekcji. Początkowe objawy są zmienne w nasileniu, w zależności od stopnia zmęczenia, od rodzaju i natężenia oświetlenia, a nawet pory dnia.
U pacjentów, którzy na co dzień nie wymagają korekcji z daleka lub stosują soczewki kontaktowe korygujące wadę wzroku z daleka, korzystne jest zastosowanie prostej jednoogniskowej korekcji okularowej wspierającej dłuższą pracę z bliskich odległości. Takie rozwiązanie co prawda ogranicza zakres ostrego widzenia, nie pozwalając widzieć wyraźnie z dalekich odległości, niemniej jednak u młodych prezbiopów z addycją do 1,00 dpt zakres ten pozwala na swobodną pracę przy biurku, zapewniając wyraźne widzenie zarówno monitora komputera, jak i dokumentów trzymanych w dłoniach czy telefonu komórkowego. Zaletą tego rozwiązania jest jego prostota oraz szerokie pole ostrego widzenia, natomiast wadą konieczność zdejmowania okularów w sytuacjach, w których pacjent musi się przemieszczać lub widzieć wyraźnie z daleka.
Pacjenci z niewielką krótkowzrocznością mogą uzyskać wyraźne widzenie z bliskiej odległości poprzez zdjęcie okularów, nie potrzebując dodatkowej korekcji. Jednak u osób ze znaczącą wadą wzroku, które stosują na co dzień okulary, sytuacja jest odmienna. Pacjenci tacy wymagają dwóch oddzielnych par okularów, co dla wielu z nich może być bardzo niepraktyczne. Dla takich osób zastosowanie znajdą specjalne okulary ze wsparciem widzenia z bliskich odległości – tak zwane okulary relaksacyjne. Podczas patrzenia przez dolną część okularów oś widzenia przechodzi przez strefę o bardziej dodatniej mocy, która wspiera akomodację. Rozwiązanie to jest bardzo uniwersalne – pozwala widzieć na odległość daleką oraz bliską przy użyciu jednej pary okularów, natomiast wymaga od pacjenta pewnego okresu adaptacji i nauczenia się posługiwania nimi. Przepisując taką formę korekcji, należy zwrócić uwagę, aby podając wartości mocy dla odległości dalekich, kierować się zasadą największego akceptowalnego plusa i najmniejszego minusa, a także zapisać wartość addycji dla odległości bliskich. Należy również zwrócić uwagę, że niektóre zaburzenia widzenia obuocznego mogą być przeciwskazaniem do przepisania korekcji typu relax czy okularów progresywnych.
Dla pacjentów, którzy z różnych względów nie chcą stosować korekcji okularowej, dobrym rozwiązaniem mogą okazać się miękkie soczewki kontaktowe o optyce asferycznej, wspierające widzenie z bliskich odległości, czyli soczewki kontaktowe multifokalne. Konstrukcja takich soczewek znacząco różni się od koncepcji wykorzystanej w korekcji okularowej i wykorzystuje widzenie symultaniczne. Soczewki kontaktowe dla młodych prezbiopów szczególnie sprawdzają się u osób z niską i ze średnią nadwzrocznością, ze względu na mniejszy wysiłek akomodacyjny wymagany w soczewkach kontaktowych dodatnich niż w okularach korekcyjnych. Z kolei u wielu młodych prezbiopów z wysoką krótkowzrocznością jednoogniskowe soczewki kontaktowe mogą rozwiązać problemy z ostrym widzeniem z bliskich odległości poprzez zredukowanie występującego w okularach efektu pomniejszenia obrazu. Dla części młodych prezbiopów, z addycją do 0,75–1,00 dpt, możliwe również jest zastosowanie monowizji, tj. zapisanie korekcji do dali dla oka dominującego i korekcji do bliży dla oka niedominującego. Przy niewielkiej addycji częstość akceptacji takiego rozwiązania przez pacjenta jest zdecydowanie większa niż przy wysokich addycjach, a negatywny wpływ na widzenie obuoczne jest zdecydowanie mniejszy.
Zaawansowani prezbiopii
U zaawansowanych prezbiopów problemy z widzeniem z bliskich odległości są już poważniejsze. Pacjenci muszą coraz częściej sięgać po korekcję do bliży nawet w przypadku chęci przeczytania tekstu o stosunkowo dużej czcionce. Co więcej, wraz ze wzrostem addycji zdecydowanie zmniejsza się zakres ostrego widzenia w jednoogniskowych okularach do bliży. Z tego powodu ich zastosowanie staje się jeszcze mniej uniwersalne i najczęściej niewystarczające, aby jednocześnie widzieć wyraźnie obiekty znajdujące się w odległości 35–40 cm (smartfon, zegarek, dokumenty) oraz 65–70 cm (ekran komputera). Obecne technologie okularowe dają wiele możliwości osiągnięcia ostrego widzenia w różnych odległościach poprzez zastosowanie soczewek okularowych progresywnych i wieloogniskowych soczewek kontaktowych. Klasyczne okulary progresywne (działające podobnie jak okulary relaksacyjne) sprawdzą się u osób funkcjonujących wzrokowo zarówno w bliskich, jak i dalekich odległościach, jako bardzo uniwersalne rozwiązanie. Dla osób pracujących w warunkach biurowych zdecydowanie lepszą opcją będzie zalecenie dedykowanych okularów progresywnych do bliży i odległości pośrednich (potocznie nazywanych biurowymi), ponieważ zapewniają optymalne widzenie ekranu komputera przy naturalnym ustawieniu głowy (ryc. 3).
Ryc. 3. U góry – uproszczony schemat klasycznej soczewki progresywnej i nienaturalne ustawienie głowy pacjenta; na dole – uproszczony schemat soczewki do pracy biurowej i naturalne ustawienie głowy pacjenta
Alternatywą dla pacjentów, u których występują problemy z adaptacją do konstrukcji progresywnych, jest zapisanie okularów dwuogniskowych. Oferują one stabilną ostrość widzenia w całym obszarze korekcji, lecz dają możliwość skorygowania jedynie dwóch odległości ograniczonych zakresem ostrego widzenia. Okulary dwuogniskowe można również dostosować do pracy biurowej, określając moc górnej części do odległości monitora oraz mocy tzw. wtopki do odległości bliskich. Ze względu na widoczny na soczewce okularowej podział stref estetyka ta może nie być akceptowana przez niektórych pacjentów.
Przy korekcji okularowej dla prezbiopów istotne jest, aby podać na recepcie odległość, dla której została zapisana dana addycja/korekcja. Tylko wtedy optyk będzie mógł poprawnie wykonać okulary dostosowane do potrzeb pacjenta.
Na rynku dostępne są również soczewki kontaktowe miękkie do korekcji prezbiopii, dzięki którym pacjenci mogą uzyskać wyraźne widzenie z różnych odległości. Jak już wspomniano, soczewki są konstruowane inaczej niż okulary relaksacyjne czy progresywne i wykorzystują widzenie symultaniczne. W multifokalnych/progresywnych soczewkach kontaktowych dodatnią moc niezbędną do korekcji bliży uzyskuje się (w zależności od konstrukcji) poprzez zastosowanie koncentrycznych pierścieni lub progresji mocy od peryferii strefy optycznej do jej centrum (ryc. 4).
Ryc. 4. Schemat rozkładu addycji na soczewce kontaktowej: po lewej – dwuogniskowej; pośrodku – multifokalnej z centrum do dali (typ D); po prawej – multifokalnej z centrum do bliży (typ N)
Dzięki temu pacjent nie musi tak jak w okularach poruszać oczami w celu znalezienia odpowiednich stref, przez co może uzyskać wyraźne widzenie w każdym kierunku spojrzenia. Niestety, soczewki kontaktowe do korekcji przezbiopii mają pewne ograniczenia. Można do nich zaliczyć nierzadko wymagany kompromis w jakości widzenia pomiędzy odległością daleką a bliską, a także możliwość subiektywnie gorszego widzenia, pomimo uzyskania dobrego widzenia obuocznego (gorsze poczucie kontrastu, efekt halo etc.). Wyzwaniem w tej formie korekcji mogą być bardzo ograniczony wybór soczewek kontaktowych multifokalnych z jednoczesną korekcją astygmatyzmu (z pomocą przychodzą B+L Ultra, Biofinity lub soczewki indywidualizowane), a także ewentualne problemy z suchością oczu, stosunkowo często występujące u prezbiopów. W tym miejscu warto zaznaczyć, że soczewki sztywne rogówkowe, skleralne i hybrydowe, a nawet Ortho-K można zamówić w multifokalnej wersji korekcji.
W podsumowaniu – warto pamiętać, że obecnie dostępne są bardzo różne formy korekcji wad wzroku, które mogą mieć znaczenie w niektórych specyficznych sytuacjach medycznych pacjenta, takich jak różnowzroczność oraz prezbiopia, a soczewki kontaktowe mogą często stanowić bardzo dobrą alternatywę dla okularów.
[Artykuł powstał w wyniku realizacji grantu edukacyjnego finansowanego ze środków Johnson & Johnson Polska Sp. z o.o., mającego na celu upowszechnienie wiedzy na temat stosowania soczewek kontaktowych wśród okulistów oraz innych specjalistów, w tym optometrystów, co przyczyni się do poszerzenia oferty lekarzy i optometrystów kierowanej do pacjentów.]